Proktologia stanowi wyodrębnioną część chirurgii i jest dziedziną , która zajmuje się profilaktyką, diagnozowaniem i leczeniem chorób, które są związane z ostatnim odcinkiem przewodu pokarmowego, czyli jelitem grubym, odbytnicą, kanałem odbytu i odbytem. Problemy proktologiczne stanowią dla wielu pacjentów temat wstydliwy, dlatego często są skrywane i poza kontrolą lekarską przez długi czas. Objawy tych chorób, wśród których są te na podłożu zapalnym i nowotworowym, są często bardzo uciążliwe i długotrwałe, mają charakter nawracający. Niektóre z typowych objawów to: krwawienia, zaparcia lub biegunki, ropne wycieki z odbytnicy, zmiany ropne sączące w okolicy odbytu, bóle odbytnicy, a także nietrzymanie stolca i gazów z wielu przyczyn. Najczęstsze problemy w proktologii to objawy wynikające z obecności żylaków odbytu (hemoroidy), najgroźniejsze zaś wiążą się z guzami odbytnicy.
Jest wiele metod diagnostycznych wykorzystywanych w proktologii. Podczas wizyty lekarz może wykonać badanie per rectum (palcem przez odbyt). Wiele osób odczuwa zakłopotanie i zawstydzenie na myśl o takim badaniu, ale trzeba sobie zdać sprawę, że umożliwia ono ocenę stanu odbytu, kanału odbytu i odbytnicy. Doświadczony lekarz może w ten sposób dokonać wstępnej diagnozy wielu zmian chorobowych (w tym m.in. nowotworu odbytnicy), do których najczęściej dochodzi w kanale odbytu. Poza tym do najczęściej stosowanych metod diagnostycznych zalicza się:
Lekarz proktolog może też zlecić badanie radiologiczne jelita grubego wraz z wlewem kontrastowym, USG przezodbytnicze oraz szereg testów laboratoryjnych (krew, kał) i badania histopatologiczne